Cơn sốt Meme coin: Rủi ro thuế không thể xem nhẹ

Năm 2024, Bitcoin đã đón nhận những cơ hội quan trọng, trong khi meme coin cũng đã có một lễ hội tưng bừng. Dữ liệu cho thấy, khoảng 75% meme coin được ra đời trong năm nay, đến đầu tháng 12, khối lượng giao dịch meme coin đã tăng hơn 950%, tổng giá trị thị trường vượt qua 140 tỷ USD. Sự bùng nổ của meme coin không chỉ mang lại một làn sóng mới cho thị trường crypto, mà còn thu hút nhiều nhà đầu tư bình thường hơn tham gia vào lĩnh vực tài sản crypto.

Cơn sốt meme coin này khiến người ta liên tưởng đến cơn sốt ICO vào khoảng năm 2017. Năm 2017, sự xuất hiện của tiêu chuẩn ERC-20 đã giảm đáng kể chi phí phát hành token, hàng trăm, hàng nghìn dự án ra đời, hàng tỷ đô la đã đổ vào làn sóng ICO; trong khi năm nay, một loạt nền tảng phát hành mới đã làm cho việc phát hành token trở nên đơn giản và công bằng hơn, gây ra cơn bão meme coin kéo dài đến nay. Mặc dù ICO và meme coin có nhiều khác biệt về mặt kỹ thuật, logic, nhưng rủi ro tuân thủ thuế mà nhà đầu tư và dự án phải đối mặt có thể tương tự. Trong cơn sốt ICO trước đó, nhiều nhà đầu tư và bên dự án đã gặp phải các vấn đề thuế liên quan đến ICO. Ngày nay, khi cơn sốt meme coin tiếp tục, vấn đề tuân thủ thuế cũng sẽ một lần nữa trở thành vấn đề cốt lõi mà nhà đầu tư tài sản kỹ thuật số và bên phát hành meme coin cần chú ý. Bài viết này sẽ xem xét vụ Oyster và vụ Bitqyck, lấy hai vụ án trốn thuế liên quan đến ICO này làm ví dụ, nhằm cung cấp cho các nhà đầu tư kỹ thuật số những suy ngẫm lạnh về tuân thủ thuế trong cơn sốt meme coin.

1. Hai trường hợp điển hình về trốn thuế ICO

1.1 Dự án Oyster: Doanh thu bán coin chưa được khai báo, người sáng lập bị kết án bốn năm tù giam

Nền tảng Oyster Protocol được Bruno Block khởi xướng vào tháng 9 năm 2017, nhằm cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu phi tập trung. Vào tháng 10 năm 2017, Oyster Protocol bắt đầu ICO và phát hành token Pearl (PRL). Oyster Protocol tuyên bố rằng việc phát hành PRL là để tạo ra một hệ sinh thái win-win, giúp cả trang web và người dùng đều có thể hưởng lợi từ việc lưu trữ dữ liệu, và thông qua PRL để thực hiện trao đổi giá trị và cơ chế khuyến khích. Người sáng lập Bruno Block cũng đã công khai cam kết rằng sau ICO, lượng PRL sẽ không tăng lên, hợp đồng thông minh tạo ra PRL sẽ được "khóa".

Thông qua ICO, Oyster Protocol đã huy động khoảng 3 triệu USD trong giai đoạn đầu và triển khai dịch vụ lưu trữ dữ liệu trên mạng chính. Tuy nhiên, vào tháng 10 năm 2018, Bruno Block đã lợi dụng lỗ hổng hợp đồng thông minh để phát hành một lượng lớn PRL mới và bán ra trên thị trường, dẫn đến việc giá PRL giảm mạnh, trong khi Bruno Block lại thu được lợi nhuận khổng lồ.

Giá PRL sụt giảm mạnh đã thu hút sự chú ý của các cơ quan quản lý, cuối cùng SEC đã đệ đơn kiện dân sự liên quan đến vấn đề lừa đảo nhà đầu tư, và cơ quan công tố đã khởi tố hình sự đối với Bruno Block về vấn đề trốn thuế. Về vấn đề thuế, công tố viên cho rằng Bruno Block không chỉ làm tổn hại đến lòng tin của nhà đầu tư mà còn vi phạm nghĩa vụ nộp thuế từ lợi nhuận hàng triệu đô la từ tiền điện tử. Trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2018, Bruno Block chỉ nộp một tờ khai thuế vào năm 2017, trong đó tuyên bố rằng ông chỉ thu được khoảng 15.000 đô la từ hoạt động "thiết kế bằng sáng chế", và không nộp tờ khai thuế nào vào năm 2018 cũng như không báo cáo bất kỳ khoản thu nhập nào cho Cục thuế, trong khi đã chi ít nhất 12 triệu đô la để mua bất động sản, du thuyền, v.v.

Cuối cùng, Bruno Block đã thừa nhận sự thật trốn thuế tại tòa án, ký thỏa thuận nhận tội vào tháng 4 năm 2023, bị kết án bốn năm tù giam và phải bồi thường cho cơ quan thuế khoảng 5,5 triệu đô la để bù đắp cho khoản thâm hụt thuế.

1.2 Vụ Bitqyck: Doanh thu chuyển nhượng ICO chưa nộp thuế, hai người sáng lập tổng cộng chịu án tám năm.

Bitqyck là một công ty tiền điện tử được thành lập bởi Bruce Bise và Samuel Mendez. Công ty này đã ra mắt đồng Bitqy, tuyên bố cung cấp một phương thức làm giàu thay thế cho những người "bỏ lỡ Bitcoin", và đã tiến hành ICO vào năm 2016. Công ty Bitqyck cam kết với các nhà đầu tư rằng mỗi đồng Bitqy đi kèm với 1/10 cổ phần thường của Bitqyck. Nhưng trên thực tế, cổ phần của công ty luôn do các nhà sáng lập Bise và Mendez nắm giữ, chưa bao giờ được phân phối cho các nhà đầu tư cùng với cổ phần và lợi nhuận tương ứng mà họ đã hứa hẹn. Chẳng bao lâu sau, Bitqyck lại ra mắt đồng BitqyM, cho rằng việc mua đồng này cho phép các nhà đầu tư tham gia vào "ngành khai thác Bitcoin" bằng cách trả tiền để cung cấp năng lượng cho cơ sở khai thác Bitcoin của Bitqyck tại bang Washington, nhưng những cơ sở khai thác như vậy không tồn tại. Thông qua những lời hứa giả mạo, Bise và Mendez đã huy động được 24 triệu đô la từ hơn 13.000 nhà đầu tư và sử dụng phần lớn số tiền cho chi tiêu cá nhân.

SEC đã khởi kiện dân sự đối với hành vi lừa đảo nhà đầu tư của bên Bitqyck. Vào tháng 8 năm 2019, bên Bitqyck đã thừa nhận sự thật và đạt được thỏa thuận dân sự với SEC, cùng nhau trả khoảng 10,11 triệu đô la tiền phạt dân sự. Cơ quan công tố tiếp tục buộc tội bên Bitqyck về việc trốn thuế: từ năm 2016 đến 2018, Bise và Mendez đã kiếm được ít nhất 9,16 triệu đô la thông qua việc phát hành Bitqy và Bitqy, nhưng đã báo cáo thu nhập liên quan thấp hơn với IRS, gây ra thiệt hại thuế hơn 1,6 triệu đô la; vào năm 2018, công ty Bitqyck đã kiếm được ít nhất 3,5 triệu đô la từ nhà đầu tư, nhưng không nộp bất kỳ tờ khai thuế nào.

Cuối cùng, Bise và Mendez đã nhận tội vào tháng 9 và tháng 10 năm 2021, lần lượt bị kết án 50 tháng tù vì tội trốn thuế (tổng cộng khoảng tám năm), và mỗi người phải chịu trách nhiệm liên đới 1,6 triệu đô la.

2. Giải thích chi tiết các vấn đề thuế liên quan đến hai vụ án

Trong hai vụ Oyster và Bitqyck, một trong những vấn đề cốt lõi là vấn đề tuân thủ thuế đối với doanh thu ICO. Trong hình thức huy động vốn mới nổi này, một số nhà phát hành đã kiếm được khoản thu khổng lồ thông qua việc lừa dối nhà đầu tư hoặc các phương thức không hợp pháp khác, nhưng lại báo cáo lợi nhuận thấp hoặc không thực hiện khai báo thuế, từ đó gây ra vấn đề tuân thủ thuế.

2.1 Luật pháp Mỹ xác định trốn thuế như thế nào?

Tại Hoa Kỳ, trốn thuế là tội nặng, chỉ hành vi cố ý sử dụng các phương pháp bất hợp pháp để giảm số thuế phải nộp, thường thể hiện qua việc che giấu thu nhập, khai man chi phí, không khai báo hoặc không nộp thuế đúng hạn. Theo quy định tại Điều 7201 của Bộ luật Thuế Liên bang Hoa Kỳ, tội trốn thuế là tội phạm liên bang, một khi bị xác định là người trốn thuế, cá nhân có thể đối mặt với án tù tối đa 5 năm và khoản tiền phạt tối đa 250.000 đô la, trong khi tổ chức có thể bị phạt tối đa 500.000 đô la, mức phạt cụ thể phụ thuộc vào số tiền và tính chất của hành vi trốn thuế.

Để cấu thành tội trốn thuế cần phải đáp ứng các điều kiện sau: (1) Nợ phải nộp một số lượng lớn thuế; (2) Thực hiện hành vi trốn thuế tích cực; (3) Có ý thức chủ quan về việc trốn thuế. Việc điều tra trốn thuế thường liên quan đến việc truy vết và phân tích các giao dịch tài chính, nguồn thu nhập, dòng chảy tài sản, v.v. Đặc biệt trong lĩnh vực tiền điện tử, do tính ẩn danh và đặc điểm phi tập trung, hành vi trốn thuế dễ xảy ra hơn.

2.2 Hành vi liên quan đến thuế trong hai vụ án

Tại Mỹ, các giai đoạn khác nhau của ICO có thể liên quan đến nghĩa vụ thuế, bên dự án và nhà đầu tư phải chịu trách nhiệm thuế khác nhau ở các giai đoạn khác nhau. Bên dự án khi huy động vốn qua ICO phải tuân thủ các yêu cầu về tuân thủ thuế. Khoản tiền huy động được từ ICO có thể được coi là doanh thu bán hàng hoặc huy động vốn. Ví dụ, nếu khoản tiền huy động qua ICO được sử dụng để chi trả cho chi phí vận hành công ty, phát triển công nghệ mới hoặc mở rộng kinh doanh, thì số tiền này sẽ được coi là doanh thu của công ty và phải nộp thuế theo quy định của pháp luật. Nhà đầu tư có nghĩa vụ thuế khi nhận được token qua ICO. Đặc biệt, khi token mà nhà đầu tư nhận được từ ICO mang lại phần thưởng hoặc airdrop, những phần thưởng này sẽ được coi là lợi nhuận vốn và phải nộp thuế lợi nhuận vốn. Tại Mỹ, giá trị của token airdrop và phần thưởng thường được tính theo giá thị trường và được khai báo thuế. Khi nhà đầu tư giữ token trong một khoảng thời gian và sau đó bán, lợi nhuận thu được cũng sẽ được coi là lợi nhuận vốn chịu thuế.

Một cách khách quan, cả vụ Oyster và vụ Bitqyck, hành vi của các bên liên quan không chỉ xâm phạm lợi ích của nhà đầu tư, cấu thành lừa đảo, mà còn thực sự vi phạm quy định của luật thuế Mỹ ở các mức độ khác nhau, tất nhiên hành vi trốn thuế của hai vụ không hoàn toàn giống nhau.

2.2.1 Hành vi trốn thuế trong vụ Oyster

Trong vụ Oyster, sau khi PRL tiến hành ICO, người sáng lập nền tảng Oyster Protocol là Bruno Block đã lợi dụng lỗ hổng hợp đồng thông minh để tự ý đúc một lượng lớn PRL và bán ra, thu được lợi nhuận khổng lồ. Bruno đã nhanh chóng tích lũy tài sản thông qua việc bán PRL, nhưng không thực hiện nghĩa vụ liên quan đến vấn đề thuế. Hành vi này đã vi phạm các quy định tại Điều 7201 của Bộ luật thuế liên bang.

Hành vi của Bruno Block trong vụ án này có điểm đặc biệt, vì trước khi bán Pearl, anh ta còn có hành vi đúc Pearl. Không cần phải nói, thuế thu nhập vốn phải được trả cho khoản thu từ việc bán token, nhưng việc có nên đánh thuế đối với hành vi đúc token hay không vẫn chưa có kết luận. Có quan điểm cho rằng, việc đúc token và khai thác đều là cách tạo ra tài sản số mới thông qua tính toán, vì vậy thu nhập từ việc đúc token cũng nên phải chịu thuế. Việc thu nhập từ đúc có cần phải chịu thuế hay không, phụ thuộc vào tính thanh khoản của token trên thị trường. Khi thị trường token chưa hình thành tính thanh khoản, giá trị của token đúc ra khó có thể xác định, từ đó không thể tính toán rõ ràng thu nhập; nhưng nếu thị trường đã có một mức độ thanh khoản nhất định, thì những token này sẽ có giá trị trên thị trường, và thu nhập từ đúc nên được coi là thu nhập chịu thuế.

2.2.2 Hành vi trốn thuế của Bitqyck

Khác với vụ Oyster, hành vi trốn thuế trong vụ Bitqyck liên quan đến việc hứa hẹn sai lệch với các nhà đầu tư và chuyển giao trái phép vốn huy động. Sau khi huy động vốn thành công qua ICO, những người sáng lập Bitqyck là Bise và Mendez đã không thực hiện các cam kết về lợi nhuận đầu tư như đã hứa, mà thay vào đó sử dụng phần lớn số tiền cho chi tiêu cá nhân. Hành vi chuyển giao vốn này về bản chất tương đương với việc biến đổi vốn của các nhà đầu tư thành thu nhập cá nhân, mà không được sử dụng cho phát triển dự án hoặc để thực hiện lợi ích của các nhà đầu tư. Khác với việc bán trực tiếp token trong quá trình ICO, vấn đề thuế chính trong vụ Bitqyck nằm ở việc chuyển giao trái phép vốn huy động từ ICO và thu nhập không được báo cáo.

Theo các quy định liên quan của Luật thuế nội địa Hoa Kỳ, cả thu nhập hợp pháp lẫn thu nhập bất hợp pháp đều được đưa vào thu nhập chịu thuế. Tòa án tối cao Hoa Kỳ cũng đã xác nhận quy tắc này trong vụ James kiện Hoa Kỳ (1961). Công dân Hoa Kỳ phải báo cáo thu nhập bất hợp pháp khi nộp tờ khai thuế hàng năm, nhưng loại người nộp thuế này thường không báo cáo loại thu nhập này, vì việc báo cáo thu nhập bất hợp pháp có thể dẫn đến điều tra từ các cơ quan liên quan về hành động bất hợp pháp của họ. Bise và Mendez đã không báo cáo thu nhập bất hợp pháp từ việc chuyển nhượng vốn được huy động từ ICO theo yêu cầu, vi phạm trực tiếp các quy định của luật thuế, và cuối cùng phải chịu trách nhiệm hình sự cho hành vi này.

3. Mẹo và Gợi ý

Với sự bùng nổ của meme币, nhiều người trong ngành tiền điện tử đã kiếm được lợi nhuận khổng lồ từ đó. Tuy nhiên, như các vụ trốn thuế ICO trước đây đã chỉ ra, trong thị trường meme币 nơi mà các huyền thoại về sự giàu có xuất hiện hàng ngày, chúng ta không chỉ cần chú ý đến đổi mới công nghệ và cơ hội thị trường, mà còn cần quan tâm đến vấn đề tuân thủ thuế quan trọng này.

Đầu tiên, hiểu trách nhiệm thuế khi phát hành meme coin để tránh rủi ro pháp lý. Mặc dù việc phát hành meme coin không thu lợi trực tiếp từ việc huy động vốn như ICO, nhưng khi các mã thông báo mà người phát hành meme coin và các nhà đầu tư mua sớm tăng giá trị, họ vẫn phải nộp thuế đối với lợi nhuận vốn liên quan khi bán. Đồng thời, mặc dù mọi người đều có thể phát hành meme coin một cách ẩn danh trên chuỗi, nhưng điều này không có nghĩa là người phát hành có thể tránh né kiểm tra thuế. Cách tốt nhất để tránh rủi ro thuế là tuân thủ luật thuế, thay vì tìm kiếm những phương pháp ẩn danh hiệu quả hơn trên chuỗi.

Thứ hai, chú ý đến quá trình giao dịch meme coin, đảm bảo rằng hồ sơ giao dịch minh bạch. Do thị trường meme coin có tính đầu cơ cao hơn, trong khi các loại dự án mới liên tục xuất hiện, các nhà đầu tư thực hiện giao dịch meme coin có thể rất thường xuyên, theo đó là rất nhiều hồ sơ giao dịch. Các nhà đầu tư tài sản mã hóa cần lưu giữ một loạt hồ sơ giao dịch chi tiết, đặc biệt là sử dụng phần mềm quản lý tài sản mã hóa chuyên nghiệp và phần mềm khai báo thuế, để đảm bảo rằng tất cả các giao dịch mua bán, chuyển khoản và lợi nhuận đều có thể truy xuất được, và trong quá trình khai báo thuế, chúng được định tính theo đúng quy định của pháp luật thuế, từ đó tránh được các tranh chấp thuế tiềm ẩn.

Thứ ba, theo dõi sự thay đổi của luật thuế và hợp tác với các chuyên gia thuế. Các quốc gia đang trong giai đoạn đầu phát triển hệ thống luật thuế đối với tài sản tiền điện tử, có thể có những điều chỉnh thường xuyên, và các thay đổi quan trọng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến gánh nặng thuế thực tế. Do đó, các nhà đầu tư và phát hành meme币 nên theo dõi chặt chẽ sự thay đổi của luật thuế ở quốc gia của họ, và nếu cần, nên tìm kiếm ý kiến từ các chuyên gia thuế để hỗ trợ họ đưa ra quyết định thuế tối ưu nhất.

Tóm lại, thị trường meme coin đã đạt tới 140 tỷ USD có hiệu ứng tài sản khổng lồ, nhưng sự giàu có này cũng đi kèm với một đợt thách thức pháp lý và rủi ro tuân thủ mới. Các nhà phát hành và nhà đầu tư cần phải nhận thức đầy đủ về các rủi ro thuế liên quan, giữ vững trong một thị trường đầy biến động.