Ethereum mười năm: Thập kỷ thứ hai với sự thịnh vượng và thách thức đồng hành

Ethereum đã trải qua mười năm. Từ khi khối genesis được ra mắt vào năm 2015 với tư cách là "dự án thử nghiệm", đến nay quản lý hơn 44 tỷ USD giá trị khóa Layer2, và trở thành một trong những cơ sở hạ tầng quan trọng cho quỹ ETF tiền điện tử toàn cầu, thập kỷ đầu tiên của Ethereum chắc chắn là một trong những quá trình tiến hóa ngoạn mục nhất trong lịch sử blockchain. Từ sự kiện DAO đến nâng cấp hợp nhất, từ vấn đề phí Gas đến việc thúc đẩy công nghệ Rollup, mỗi cuộc khủng hoảng đều trở thành cơ hội cho sự nhảy vọt công nghệ.

Tuy nhiên, khi bước vào thập kỷ thứ hai, Ethereum đang đối mặt với không ít thách thức. Các lỗ hổng bảo mật phát sinh sau khi công nghệ trừu tượng tài khoản được triển khai, "cuộc chiến phân tranh" trong hệ sinh thái Layer2, sự xói mòn tính công bằng do MEV gây ra và tác động hai mặt của quy định toàn cầu, bốn vấn đề cốt lõi này như một thanh kiếm Damocles treo lơ lửng trên đầu. Trong khi đó, vốn từ các tổ chức đang đổ vào mạnh mẽ qua ETF, người dùng thông thường lại mong đợi một trải nghiệm tương tác tốt hơn, Ethereum cần tìm ra điểm cân bằng mới giữa lý tưởng công nghệ và sự thỏa hiệp thực tế.

Trừu tượng tài khoản: Cân bằng giữa tiện lợi và an toàn

Vào tháng 5 năm 2025, một thông tin về người dùng bị mất ví đã thu hút sự chú ý rộng rãi. Người dùng này trong quá trình sử dụng chức năng "nâng cấp tài khoản trừu tượng một lần nhấp" của một ví nào đó, không may đã ủy quyền cho một hợp đồng độc hại, dẫn đến việc 12 triệu nhân dân tệ ETH bị rút sạch trong vòng 15 phút. Đây không phải là trường hợp đơn lẻ, theo thống kê của một công ty an ninh, chỉ trong hai tuần sau khi nâng cấp Pectra, đã có hơn 100.000 ví bị đánh cắp do lỗ hổng ủy quyền EIP-7702, tổng thiệt hại lên tới 150 triệu đô la.

Việc triển khai EIP-7702 thực sự mang lại bước đột phá lớn, ví của người dùng thông thường hiện có thể tạm thời có chức năng hợp đồng thông minh, hỗ trợ giao dịch hàng loạt, thanh toán Gas, phục hồi xã hội và các "trải nghiệm gốc Web3". Điều này về lý thuyết giải quyết "căn bệnh mãn tính về trải nghiệm người dùng" của Ethereum trong suốt mười năm qua. Tuy nhiên, sự tiện lợi này đằng sau là sự tái cấu trúc của mô hình tin cậy. Các chuyên gia an ninh chỉ ra rằng EIP-7702 đã phá vỡ giả định cơ bản "EOA không thể thực thi mã hợp đồng", khiến cho các hợp đồng cũ phụ thuộc vào tx.origin==msg.sender phải đối mặt với rủi ro tấn công tái nhập. Nghiêm trọng hơn, hacker lợi dụng sự tò mò của người dùng về "trừu tượng tài khoản", thông qua các liên kết lừa đảo để dụ dỗ người dùng cấp quyền cho hợp đồng độc hại.

Để đối phó với những thách thức này, cộng đồng Ethereum đang thúc đẩy "tiêu chuẩn an toàn tài khoản thông minh", yêu cầu ví phải hiển thị trạng thái mã nguồn mở của hợp đồng ủy quyền và bổ sung thời gian chờ 72 giờ. Tuy nhiên, thách thức thực sự nằm ở chỗ cân bằng giữa "tính linh hoạt" và "an toàn". Người dùng tổ chức cần quản lý quyền phức tạp, như ký đa ký kết hợp với khóa thời gian, trong khi người dùng thông thường mong muốn trải nghiệm sử dụng đơn giản và trực quan. Như một chuyên gia blockchain đã nói, trừu tượng hóa tài khoản không phải là đích đến, mà là quá trình "quyền sở hữu của người dùng" và "rào cản an toàn" liên tục đấu tranh.

Hệ sinh thái Layer2: Những lo lắng ẩn sau sự thịnh vượng

Năm 2025, tổng giá trị khóa của Layer2 Ethereum vượt qua 52 tỷ USD, với khối lượng giao dịch hàng ngày đạt 40 triệu giao dịch, cho thấy một xu hướng phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, người dùng vẫn cần phải chuyển đổi thường xuyên giữa các Rollup khác nhau, giống như di chuyển giữa nhiều vũ trụ song song.

Hiện tại, hệ sinh thái Layer2 đang thể hiện sự phân hóa hai cực: Trong phe OptimisticRollup, hai nền tảng lớn nhờ vào tính tương thích EVM đã trở thành lựa chọn hàng đầu của các nhà phát triển, chiếm 72% thị phần. Phe ZK-Rollup nhờ vào công nghệ chứng minh không kiến thức đã rút ngắn thời gian xác nhận giao dịch xuống còn 2 giây, phí giao dịch thấp hơn 60% so với OptimisticRollup, đang nhanh chóng theo kịp.

Tuy nhiên, dưới sự phồn thịnh lại ẩn chứa những mối lo ngại:

1. Cắt giảm tính thanh khoản: Sự khác biệt về tính thanh khoản trên các Layer2 khác nhau của các DEX chính rất lớn, người dùng cần nạp tiền nhiều lần khi giao dịch.
2. Sự phân mảnh công nghệ: Thời hạn rút tiền của OptimisticRollup lên tới 7 ngày, trong khi chi phí tạo chứng cho ZK-Rollup vẫn là một trở ngại đối với các nhà phát triển thông thường.
3. Rủi ro tập trung: Bộ xử lý giao dịch của một nền tảng Layer2 hàng đầu được kiểm soát bởi một thực thể duy nhất, đã từng gây ra việc gián đoạn giao dịch trong 3 giờ vì sự cố máy chủ.

Để giải quyết những vấn đề này, ngành công nghiệp đã đưa ra kế hoạch "chuỗi siêu" nhằm kết nối tất cả các Optimistic Rollup thông qua một lớp bảo mật chung. Mặt khác, các dự án ZK-Rollup chính đã cùng nhau ra mắt "Liên minh ZK", nhằm đạt được sự công nhận lẫn nhau về chứng minh. Tuy nhiên, tính tương thích của các thuật toán ZK khác nhau vẫn là một thách thức lớn. Hướng đi tương lai của Layer2, dù là "một mạng lưới liền mạch" hay "nhiều vùng lãnh thổ bị chia tách", đều sẽ quyết định liệu Ethereum có thể thực sự phục vụ 1 tỷ người dùng hay không.

MEV: Thách thức về tính công bằng của blockchain

Vào tháng 3 năm 2025, một người dùng đã gặp phải "cuộc tấn công sandwich" trên một DEX, chịu thiệt hại lên tới 215.000 USD. Sự kiện này lại một lần nữa dấy lên mối quan tâm về vấn đề MEV (Giá trị có thể khai thác tối đa). Sau khi Ethereum chuyển sang PoS, MEV đã chuyển từ "đặc quyền của thợ mỏ" thành một ngành công nghiệp chuyên môn hóa, trong quý đầu năm 2025, tổng giá trị MEV được khai thác đạt 520 triệu USD, trong đó, giao dịch chênh lệch giá DEX và thanh lý chiếm 73%.

Điều đáng lo ngại hơn là xu hướng tập trung hóa MEV: 65% quyền xây dựng khối đang bị các nhà xây dựng hàng đầu kiểm soát, các nhà xác thực vì theo đuổi lợi nhuận cao hơn thường chọn các khối MEV cao, dẫn đến các nhà xây dựng vừa và nhỏ khó có thể tồn tại. Các chuyên gia đã cảnh báo rằng, nếu quyền sắp xếp khối bị một số ít tổ chức độc quyền, Ethereum có thể trở thành "khu vui chơi giao dịch tần suất cao".

Để đối phó với những thách thức này, cộng đồng Ethereum đang thúc đẩy nhiều giải pháp:

1. Bộ nhớ mã hóa: Ẩn giao dịch, ngăn chặn robot MEV theo dõi trước.
2. MEV-Burn：hủy bỏ một phần lợi nhuận MEV, giảm động lực tìm kiếm lợi nhuận của các validator.
3. Tách biệt giữa người đề xuất và người xây dựng (PBS): Giảm thiểu rủi ro thao túng điểm đơn.

Tuy nhiên, những giải pháp này vẫn cần tìm kiếm sự cân bằng giữa "công bằng" và "hiệu quả". Như một nhà phát triển cốt lõi đã nói, "MEV không phải là lỗ hổng, mà là kết quả tất yếu của tính minh bạch trong blockchain. Mục tiêu của chúng tôi không phải là loại bỏ MEV, mà là phân phối lợi nhuận một cách công bằng hơn cho toàn bộ mạng lưới."

Giám sát và tài chính hóa: Con dao hai lưỡi của sự tham gia của các tổ chức

Vào tháng 7 năm 2025, khi Hoa Kỳ phê duyệt ETF Ethereum, tỷ lệ nắm giữ ETH của các tổ chức đã tăng mạnh từ 5% lên 18%. Đồng thời, các chính sách quản lý trên toàn cầu cũng đang không ngừng phát triển. Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu, Hồng Kông và các khu vực khác lần lượt ban hành các quy định liên quan đến tài sản tiền điện tử, Ethereum đang đối mặt với xung đột tối thượng giữa "tuân thủ" và "phi tập trung".

Xu hướng quản lý toàn cầu đang trở nên đa dạng: Hoa Kỳ định nghĩa ETH là "hàng hóa" và cho phép ngân hàng quản lý, đồng thời yêu cầu các nền tảng DeFi đăng ký là "sàn giao dịch"; Liên minh châu Âu yêu cầu các nhà phát hành stablecoin phải giữ 100% dự trữ bằng tiền pháp định; Hong Kong, Trung Quốc lại mở cửa cho việc lưu thông và giao dịch tài sản kỹ thuật số. Sự khác biệt trong quản lý này đã thúc đẩy một loạt hành vi "tận dụng quy định", chẳng hạn như một giao thức DeFi hàng đầu triển khai các phiên bản dịch vụ khác nhau ở các khu vực khác nhau.

Mặc dù dòng tiền từ các tổ chức đã cải thiện tính thanh khoản, nhưng cũng mang lại những thách thức mới. Mối tương quan giữa giá Ether và thị trường tài chính truyền thống đã tăng lên đáng kể, vào tháng 6 năm 2025 khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ tăng lãi suất, mức giảm trong một ngày của ETH thậm chí còn lớn hơn cả Bitcoin. Ảnh hưởng sâu xa hơn là cơ chế "bắt giá trị" của ETH đã thay đổi, từ việc phụ thuộc vào phí Gas trên chuỗi và sự tăng trưởng hệ sinh thái, chuyển sang bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi dòng vốn từ ETF và lãi suất vĩ mô.

Kết luận: Tìm kiếm sự cân bằng trong "Tam giác không thể"

Năm thứ hai mươi của Ethereum, thách thức cốt lõi nằm ở việc tìm kiếm sự cân bằng trong "phi tập trung, an ninh, và khả năng mở rộng" của tam giác không thể. An ninh của trừu tượng tài khoản, tích hợp hệ sinh thái Layer2, phân phối công bằng MEV, và thích ứng tuân thủ quy định, bốn vấn đề lớn này về bản chất là sự tiếp nối của mâu thuẫn này.

Như một chuyên gia trong ngành đã nói, "Chúng ta không cần một blockchain hoàn hảo, chỉ cần một 'blockchain đang tiến hóa không ngừng'". Giá trị thực sự của Ethereum có thể không nằm ở việc giải quyết tất cả các vấn đề, mà ở việc chứng minh rằng mạng lưới phi tập trung có thể tiếp tục tiến bước trong sự thỏa hiệp giữa lý tưởng công nghệ và thực tế.

Cảnh tượng của thập kỷ thứ hai đã bắt đầu, câu trả lời sẽ được viết trong từng dòng mã, từng lần nâng cấp và từng ví của người dùng.