"Vương miện đổi chủ": Biến chuyển bản đồ Memecoin trên Solana

"Vua đã chết, Vua muôn năm." Tuyên bố này vang lên vào ngày 10 tháng 5 năm 1774 tại Cung điện Versailles. Louis XV vừa mới tắt thở. Trong chốc lát, những quý tộc từng quỳ gối trước ông quay lưng rời đi, đổ xô về phía vị vua tiếp theo. Đây không phải là máu lạnh, mà là bản năng sinh tồn.

Người Pháp hiểu rõ một chân lý về quyền lực: quyền lực không bao giờ thuộc về bất kỳ ai. Nó giống như nước, luôn tìm kiếm chỗ chứa tiếp theo. Câu tuyên bố này không phải là để thương tiếc vị vua đã qua đời, mà là để công nhận người đang sống. Vị vua ngày xưa, hôm nay có thể đã trở thành một ghi chú trong lịch sử. Sự thay thế đến nhanh chóng, tàn nhẫn và không thể tránh khỏi.

Quyền lực cần sự thờ ơ này. Đế chế trỗi dậy trên xác chết của tổ tiên. Những người cai trị mới kế thừa ngai vàng cũ. Cứ như vậy mà lặp đi lặp lại. Và bây giờ, bản đồ Launchpad memecoin trên chuỗi Solana đang trình diễn phiên bản của nghi thức cổ xưa này.

Một nền tảng là ông trùm không thể tranh cãi, cách đây một tháng còn nắm giữ 88% thị phần, giờ chỉ còn lại 13%, trong khi những kẻ thách thức mới đã chiếm giữ 86% thị trường.

Đây không chỉ là một biểu hiện khác của "biến động" trong thế giới tiền mã hóa. Đây còn là một trường hợp điển hình về sự sụp đổ của đế chế: khi bạn quên rằng sự chú ý mới là thành trì cuối cùng, thì bất kỳ lợi thế đi trước nào cũng sẽ ngay lập tức trở thành vô nghĩa.

!7388151

Sự trỗi dậy và sụp đổ của bá chủ

Để hiểu sự sụp đổ của một nền tảng nào đó, trước tiên bạn phải hiểu nó từng mạnh mẽ như thế nào. Nó được ra mắt vào tháng 1 năm 2024 bởi ba người trẻ tuổi ngoài 20, với một câu nói đã lật đổ logic phát hành của đồng meme: "Bạn tải lên một bức ảnh chó, bữa sáng hoặc thậm chí một bức ảnh meme ngẫu nhiên, đặt một cái tên, nhấn vài lần, Boom! Bạn đã phát hành một đồng tiền, chi phí chưa đến $2, không cần bất kỳ mã nào."

Nó đáp ứng một động lực cơ bản: biến những thứ "không có gì" thành những thứ "có chút giá trị". Trong thế giới tiền điện tử, đây không phải là ảo tưởng, đây là mô hình kinh doanh. Đến tháng 1 năm 2025, nền tảng này đã tạo ra doanh thu vượt quá 458 triệu đô la, mỗi ngày có hàng nghìn đồng tiền mới ra mắt, trong thời kỳ cao điểm, doanh thu hàng ngày vượt qua 7 triệu đô la.

Điều quan trọng hơn là nó đã giành được chiến trường chú ý - trở thành biểu tượng của văn hóa memecoin Solana. Ai muốn phát hành coin trên nền tảng xã hội thì mặc định là sử dụng nền tảng này. Nó không chỉ chiếm lĩnh cơ sở hạ tầng mà còn nắm giữ quyền lực diễn ngôn văn hóa. Những đế chế phát triển dựa vào thành công của chính mình thường sẽ phát triển ra những điểm yếu mà đối thủ có thể khai thác.

Bi kịch bắt đầu từ một trong những chức năng "đổi mới" nhất của nó: phát trực tiếp.

Ban đầu, điều này được thiết kế để cho phép người phát hành token quảng bá đồng tiền của họ trước ống kính, nhưng như bạn đã đoán, mọi chuyện đã đi quá xa. Từ tháng 11 năm 2024, để thu hút sự chú ý, một số người bắt đầu thực hiện những hành vi cực đoan trong các buổi phát trực tiếp: giả vờ tự sát, đe dọa tự tử, hành hạ động vật, và nghiêm trọng nhất là: một người dùng vị thành niên đã cầm súng shotgun đe dọa gia đình trước ống kính, chỉ để tăng giá.

Nền tảng buộc phải tạm ngừng chức năng phát trực tiếp, nhưng danh tiếng đã bị hủy hoại. Doanh thu trong tuần đó ngay lập tức giảm 66%, dư luận phản ứng mạnh, các đối thủ bắt đầu tận dụng cơ hội. Đối mặt với doanh thu giảm và áp lực cạnh tranh, nền tảng đưa ra một quyết định có vẻ thông minh nhưng thực chất là chết người: phát hành đồng tiền (ICO) để tự cứu mình.

ICO này về mặt kỹ thuật được coi là thành công - chỉ trong 12 phút đã huy động được 500 triệu USD từ hơn 10.000 ví, cộng với một vòng huy động vốn riêng 700 triệu USD.

Nhưng nếu bạn nhìn sâu hơn, bạn sẽ nhận ra rằng kịch bản cũ lại xuất hiện: Hơn 200 ví đã đạt mức giới hạn 1 triệu đô la, 340 người mua đầu tiên đã chiếm 60% thị phần. Tất cả các token bán ra đều được mở khóa hoàn toàn (không có khóa), chỉ đặt giới hạn chuyển khoản từ 48 đến 72 giờ.

Gần như một nửa số người tham gia đã nạp tiền vào ví trong vòng 24 giờ - mô hình này có thể gợi ý về chiến lược mua có tổ chức, hoặc chỉ đơn giản là sự quan tâm mạnh mẽ của người dùng bán lẻ đối với đợt phát hành lần này.

Giá token ban đầu tăng vọt 75% lên 0,007 USD, nhưng sự nhiệt tình nhanh chóng hạ nhiệt. Trong vài tuần, giá giảm 60%, liên tục lập mức thấp mới, thể hiện một xu hướng "cái chết xoắn ốc" điển hình. Kinh tế học token cũng rất quyết liệt, chỉ có 33% được phân bổ cho công chúng và đầu tư tư nhân, 67% còn lại nằm trong tay nhóm dự án, và lịch trình phân bổ không rõ ràng. Trong 33% này, có 18% được dành riêng cho phần đầu tư tư nhân của các nhà đầu tư tổ chức.

Mặc dù người dùng đã tạo ra gần 750 triệu USD cho nền tảng, nhưng không có bất kỳ phần thưởng cộng đồng nào ngay lập tức; trong khi đó, các nhà đầu tư tư nhân đã bán ra các mã thông báo trị giá 160 triệu USD cho sàn giao dịch, gây ra áp lực bán lớn.

Cọng rơm cuối cùng đè bẹp lạc đà là việc đồng sáng lập công bố rằng airdrop đã cam kết lâu dài "sẽ không xảy ra trong tương lai có thể thấy được".

Trong vài tháng qua, dự án đã liên tục ám chỉ rằng phần thưởng sắp được phát sẽ "hào phóng hơn bất kỳ ai trong ngành", tạo ra sự mong đợi lớn từ thị trường. Và ngay tại thời điểm mà sự tin tưởng của cộng đồng đang yếu nhất, họ lại công bố hủy bỏ airdrop. Giá token đã giảm 15% trong vòng 24 giờ. Không phải nói rằng airdrop bản thân nó quan trọng đến mức nào, mà là cái giá phải trả cho việc không giữ lời hứa là cực kỳ nghiêm trọng.

!7388153

Sự trỗi dậy của vị vua mới

Khi một nền tảng gặp khó khăn liên tiếp, những kẻ thách thức mới đang âm thầm xây dựng những gì mà đối thủ thiếu: tính minh bạch, định hướng cộng đồng, giao tiếp rõ ràng.

Hiện tại, doanh thu hàng ngày của nền tảng mới đã đạt 1,3 triệu đô la, trong khi một nền tảng chỉ đạt 254 nghìn đô la, chênh lệch 5 lần. Tính theo năm, doanh thu của nền tảng mới trong một tháng đạt 434,92 triệu đô la, trong khi một nền tảng là 267,25 triệu đô la.

Từ mức gần như bằng không vào tháng Năm, đến tháng Bảy ổn định vượt qua doanh thu hàng ngày một triệu đô la, doanh thu của nền tảng mới đã tăng trưởng ổn định. Trong khi đó, doanh thu của một nền tảng khác đã giảm mạnh từ đỉnh cao hơn 7 triệu đô la vào tháng Giêng, trở về mức của tháng Chín năm 2024.

Kể từ khi ICO, giá trị thị trường của token trên một nền tảng nào đó đã giảm 60%, trong khi token của nền tảng mới lại ổn định, giữ giá trị thị trường ở mức 2,1 tỷ USD. Nền tảng mới sẽ sử dụng 1% doanh thu mỗi tuần để mua lại token, hỗ trợ cho token sinh thái đã có nền tảng trước khi nền tảng ra đời.

!7388154

Thắng bại của kinh tế chú ý

Một nền tảng đã từng chiếm ưu thế nhờ hiệu ứng mạng - các nhà phát triển phát hành đồng tiền ở đó vì có các nhà giao dịch; các nhà giao dịch ở đó vì những memecoin hot nhất đều ra mắt ở đó. Cái vòng quay này càng quay càng nhanh, dường như không thể ngăn cản.

Nhưng sự chú ý là yếu ớt. Nó không giống như các thành trì của doanh nghiệp truyền thống - lợi thế quy mô, chi phí chuyển đổi, rào cản pháp lý - chỉ cần niềm tin một khi sụp đổ, tâm lý người dùng sẽ ngay lập tức tan vỡ. Một sự cố trong buổi phát trực tiếp đã khiến người dùng có lý do để thử nghiệm các nền tảng thay thế. Nền tảng mới ngay lập tức trở thành lựa chọn "sạch" - nền tảng không có gánh nặng lịch sử.

Điều này giống như việc một nền tảng mạng xã hội nào đó thua một nền tảng mạng xã hội khác. Nền tảng trước có chức năng và quy mô, nhưng lại thua về câu chuyện văn hóa. Nền tảng sau trở thành nền tảng của "người dùng thực", trong khi nền tảng trước trở thành đồng nghĩa với thông tin rác, giao diện lộn xộn và bị gạt ra ngoài lề. Nhận ra nguy cơ sống còn, một nền tảng đã phát động một cuộc phản công gần như tuyệt vọng.

Đầu tiên, họ đã nâng tỷ lệ mua lại token từ 25% doanh thu hàng ngày lên 100%. Mặc dù điều này có nghĩa là mỗi ngày khoảng 254.000 USD sẽ được sử dụng để mua lại, cao hơn nhiều so với 13.000 USD mỗi ngày của nền tảng mới (chỉ chiếm 1%), nhưng cũng đại diện cho việc một nền tảng đã sử dụng toàn bộ doanh thu để mua lại, thay vì để phát triển nền tảng.

Thứ hai, họ đã triển khai một chương trình khuyến khích kéo dài 30 ngày, thưởng token dựa trên hoạt động giao dịch. Tuy nhiên, phản hồi ban đầu cho thấy chiến lược này không cải thiện được tình hình cạnh tranh.

Vấn đề không nằm ở cấp độ chiến thuật, mà là ở cấp độ chiến lược. Dù có bao nhiêu chương trình mua lại hoặc khuyến khích, cũng không thể khôi phục được niềm tin đã mất, cũng như không thể thu hút lại sự chú ý của người dùng đã chuyển đi.

Cơ chế thưởng của một nền tảng chỉ xoay quanh khối lượng giao dịch, trong khi nền tảng mới đã xây dựng một hệ thống thưởng sinh thái thực sự gắn liền với lợi ích của người dùng.

Chương trình thưởng trên nền tảng mới cho phép người dùng khóa tài sản từ 6 đến 12 tháng, nhận phần doanh thu theo tỷ lệ từ hệ sinh thái sản phẩm. Thời gian khóa càng lâu, hệ số càng cao. Sản phẩm hoạt động càng tốt, người dùng càng nhận được nhiều lợi nhuận. Đây không phải là "chi tiền để người khác giao dịch", mà là "trả tiền để người dùng cùng xây dựng".

Người dùng (bao gồm cả bên dự án) có thể nhận được điểm thông qua giao dịch, mua sắm hoặc phát hành token. Những điểm này dự kiến sẽ có thể đổi lấy hàng hóa hoặc quyền lợi trong tương lai, nhằm khuyến khích sự tham gia tích cực hơn. Trải nghiệm phát triển theo cách chơi gamification khiến người dùng cảm thấy mình đang tham gia vào một sứ mệnh lớn hơn.

Khi một nền tảng vẫn đang dò dẫm cho ICO và việc phân phối airdrop gặp trục trặc, nền tảng mới đã cung cấp cho người dùng cốt lõi một hệ thống thưởng có cấu trúc. Trong thế giới tiền mã hóa, vốn luôn chảy về phía các cơ chế khuyến khích tốt hơn.

!7388155

Bối cảnh lớn hơn

Trong các ngành công nghiệp truyền thống, các nhà lãnh đạo thị trường thường có thể ổn định vị trí của mình trong hàng chục năm. General Motors đã dẫn đầu trong ngành sản xuất ô tô suốt nửa thế kỷ, trong khi IBM kiểm soát máy tính doanh nghiệp cũng gần như lâu như vậy. Tuy nhiên, trong thị trường số, chi phí chuyển đổi của người dùng gần như bằng không, vị thế thống trị có thể biến mất chỉ trong vài tháng.

Có một cuộc điều tra tiết lộ rằng một trong những người đồng sáng lập của một nền tảng đã tham gia vào trò lừa đảo "làm cao giá và bán" vào năm 2017 - chính là hành động mà nền tảng này tuyên bố sẽ loại bỏ. Trong một ngành công nghiệp dựa trên sự tin tưởng và meme, sự sụp đổ của uy tín đồng nghĩa với khủng hoảng sinh tồn.

Sự thành công của nền tảng mới không phải vì họ xây dựng một sản phẩm tốt hơn về cơ bản, mà là vì họ đã xâm nhập vào thị trường vào thời điểm mà danh tiếng của một nền tảng nào đó đang yếu nhất. Trong nền kinh tế chú ý, thời điểm thường quan trọng hơn cả công nghệ.

Logic của người thắng toàn bộ trong hiệu ứng mạng bắt đầu đảo ngược. Khi người dùng bắt đầu di chuyển đến nền tảng mới, bánh đà đã giúp một nền tảng nào đó vươn lên cũng bắt đầu đảo ngược. Các nhà phát triển theo chân các nhà giao dịch, các nhà giao dịch chạy theo những dự án nóng nhất, tốc độ giảm sút của nền tảng cũng theo đó mà gia tăng.

Một nền tảng còn cơ hội lật ngược tình thế không? Mặc dù thị phần đã giảm đáng kể, nhưng nó vẫn chưa đến mức phải rời khỏi cuộc chơi.

Họ thực sự có một số lợi thế: 1,2 tỷ đô la tài trợ đã mang lại cho họ thời gian, cũng như cho phép họ thử nghiệm và vượt qua các đối thủ. Nền tảng của họ từng hỗ trợ hàng trăm nghìn lần phát hành dự án mà không bị sập - điều này đặc biệt quan trọng trong môi trường mà các nền tảng mới khác dễ bị thất bại dưới áp lực cao. Ngay cả khi thị phần giảm, họ vẫn có doanh thu hơn 250.000 đô la mỗi ngày, tương đương gần 100 triệu đô la mỗi năm, cộng với dự trữ tài chính khổng lồ, nền tảng vẫn còn vững mạnh.

Họ là những người tiên phong trong thể loại này. Việc biến việc phát hành token từ lập trình thành thao tác chỉ với vài cú nhấp chuột đã mang lại cho họ nhận thức thương hiệu lâu dài. Lợi thế ra mắt không phải là điều có thể nói bỏ là bỏ.

Các hành động gần đây cũng cho thấy họ chưa từ bỏ: một nền tảng 2.0 đã thêm cập nhật dữ liệu thời gian thực và giao dịch một chạm; tỷ lệ mua lại đã tăng lên 100%; khởi động phần thưởng cho người dùng. Đây không phải là tư thế đầu hàng, mà là phản công.

!7388156

Tình huống có khả năng xảy ra nhất không phải là sự sụp đổ hoàn toàn, mà là sự phân mảnh của thị trường. Trong lĩnh vực tiền điện tử, rất ít có sự xuất hiện của những kẻ độc quyền vĩnh viễn. Điều có khả năng xảy ra hơn là các nền tảng mới trở thành nền tảng chính, chi phối số lượng phát hành và doanh thu, trong khi một nền tảng nào đó chuyển mình thành một nền tảng phân khúc với người dùng trung thành, chiếm lĩnh một chỗ đứng nhờ giao diện, tính năng hoặc hệ sinh thái.

Nhưng để thực sự lật ngược tình thế, một nền tảng không chỉ cần giải quyết các vấn đề kỹ thuật hoặc dựa vào việc chi tiền để giữ người, mà còn phải tái xây dựng niềm tin, chiếm lĩnh lại vị thế văn hóa. Điều này có nghĩa là phải thực hiện cấu trúc kinh tế token công khai, minh bạch và lấy cộng đồng làm trung tâm, thậm chí có thể cần phải thay thế hoàn toàn ban lãnh đạo để hoàn toàn thoát khỏi những tranh cãi trong quá khứ.

Triều đình Pháp từ lâu đã hiểu một điều: khi một vị vua mất đi tính hợp pháp, dù có bao nhiêu vàng bạc và nghi lễ cũng không thể cứu vãn.