Định vị chiến lược của Ethereum: Từ "máy tính toàn cầu" đến "sổ cái toàn cầu"

Nhiều người cho rằng Vitalik Buterin nhấn mạnh Ethereum là "sổ cái thế giới" là một sự điều chỉnh chiến lược hoàn toàn mới, nhưng thực tế, sự chuyển biến này đã bắt đầu từ khi EIP-1559 được triển khai. Stablecoin chiếm 50% thị phần trên Ethereum, càng củng cố vị thế của nó như một lớp thanh toán tài chính. Hãy cùng khám phá sâu hơn về quá trình chuyển biến này:

1. Ý nghĩa cốt lõi của EIP-1559

Mục đích chính của EIP-1559 không phải là giảm phí Gas, mà là định nghĩa lại cơ chế thu giá trị của mạng chính Ethereum. Nó đánh dấu sự không còn phụ thuộc vào việc tiêu thụ gas do lượng giao dịch tăng lên để thu được giá trị.

Trước khi EIP-1559 được triển khai, tất cả giao dịch (bao gồm DeFi, NFT, GameFi, v.v.) đều tập trung trên mạng chính, dẫn đến việc tiêu thụ Gas ETH khổng lồ. Dữ liệu cho thấy, số ETH bị tiêu hủy trung bình hàng ngày trong năm 2021 gần như lên đến hàng nghìn. Lúc đó, mạng chính Ethereum bị tắc nghẽn nghiêm trọng, Layer2 khi gửi dữ liệu xác minh theo lô trên mạng chính cũng phải tham gia vào cuộc cạnh tranh Gas, chi phí cao và khó dự đoán.

EIP-1559 đã thay đổi quy tắc trò chơi này: sau khi giới thiệu cơ chế phí cơ bản có thể dự đoán, chi phí nộp đơn hàng loạt của Layer2 trên mạng chính trở nên ổn định và có thể kiểm soát. Điều này đã trực tiếp giảm bớt rào cản vận hành của Layer2, khiến nhiều Layer2 chỉ dựa vào Ethereum để thực hiện thanh toán cuối cùng.

Nhìn bề ngoài, EIP-1559 đã tạo điều kiện thuận lợi cho Layer2, nhưng thực tế lại làm thay đổi sâu sắc logic thu hút giá trị của Ethereum: từ việc phụ thuộc vào giao dịch tần suất cao trên mạng chính theo kiểu "tăng trưởng tiêu hao" chuyển sang phụ thuộc vào nhu cầu thanh toán Layer2 theo kiểu "tăng trưởng thuế".

Sự chuyển biến này khiến vai trò của Ethereum giống như một hệ thống thanh toán trung ương, trong khi Layer2 tương tự như các ngân hàng địa phương, xử lý các giao dịch hàng ngày nhưng cần phải thông qua hệ thống trung ương để thực hiện các giao dịch lớn và giám sát. Đây chính là đặc điểm điển hình của "sổ cái toàn cầu".

2. Sự tập trung của stablecoin

Theo thống kê từ nền tảng dữ liệu, tổng giá trị thị trường của stablecoin trên toàn cầu hiện đã vượt quá 2500 tỷ USD, trong đó Ethereum chiếm 50% thị phần. Tỷ lệ này không giảm mà còn tăng lên sau khi EIP-1559 được thực hiện. Nguyên nhân Ethereum thu hút nhiều vốn như vậy chủ yếu nhờ vào mức phí bảo mật không thể thay thế của nó.

Cụ thể, một stablecoin đã tích lũy 62.99 tỷ đô la Mỹ trên Ethereum, trong khi một stablecoin khác có 38.15 tỷ đô la Mỹ. So với đó, tổng số stablecoin trên các blockchain công cộng khác tương đối nhỏ.

Lý do các nhà phát hành stablecoin chọn Ethereum không phải vì tốc độ giao dịch hay chi phí, mà là vì độ an toàn kinh tế không ai sánh kịp từ hàng trăm tỷ đô la ETH được staking. Đối với các tổ chức quản lý khối tài sản khổng lồ, độ an toàn này là cực kỳ quan trọng.

Nguồn vốn lớn từ stablecoin đã tạo ra vòng quay tăng trưởng tự củng cố của hệ sinh thái Ethereum: càng nhiều stablecoin, tính thanh khoản càng sâu, thu hút nhiều giao thức DeFi lựa chọn Ethereum, tạo ra nhu cầu stablecoin nhiều hơn, từ đó thu hút thêm vốn đầu tư.

Từ góc độ này, sự tập trung quy mô lớn của stablecoin trên Ethereum thực sự là kết quả của việc bỏ phiếu bằng hành động của thanh khoản toàn cầu, đồng thời cũng là sự công nhận của thị trường đối với vị trí sổ cái toàn cầu của nó.

3. Định vị chiến lược sinh thái

Khi mạng chính Ethereum tập trung vào việc trở thành "tầng thanh toán" cấp "ngân hàng trung ương", vị trí chiến lược của toàn bộ hệ sinh thái Ethereum trở nên rõ ràng: Layer2 chịu trách nhiệm cho giao dịch tần suất cao, mạng chính Ethereum tập trung vào thanh toán cuối cùng, phân công rõ ràng và hiệu quả. Mỗi giao dịch từ Layer2 quay lại mạng chính để thanh toán, sẽ tiếp tục đốt ETH, thúc đẩy hiệu ứng giảm phát.

Tuy nhiên, sự chuyển biến này cũng mang lại những thách thức mới. Khi người dùng chuyển sang Layer2, khối lượng giao dịch trên mạng chính giảm đáng kể, số lượng ETH bị tiêu hủy hàng ngày giảm rõ rệt. Trong khi đó, khối lượng giao dịch trên một số nền tảng Layer2 tăng vọt, đạt được lợi nhuận đáng kể.

Hiện tượng này đã gây ra một số tranh cãi, có người cho rằng Layer2 trở thành "ma hút máu" làm cạn kiệt giá trị của mạng chính Ethereum. Nhưng thực tế, điều này không ảnh hưởng đến vị trí của Ethereum như một sổ cái toàn cầu. Sự tích lũy lớn của stablecoin, bảo đảm an toàn gần một ngàn tỷ đô la (28% nguồn cung được staking) và hệ sinh thái DeFi lớn nhất thế giới, đều chứng minh rằng vốn lựa chọn tính quyền lực thanh toán của Ethereum, chứ không phải sự thịnh vượng giao dịch của hệ sinh thái Layer2.

Một nhân vật nổi tiếng dường như đã nhận ra vấn đề này và cố gắng nâng cao hiệu suất mạng chính của Ethereum, nhằm tránh cho Layer2 trở thành gánh nặng phát triển trong việc xác định sổ cái toàn cầu của Ethereum.

Nhưng cuối cùng, sự thành bại của Layer2 không có mối liên hệ trực tiếp với vị trí của sổ cái thế giới Ethereum. Hiện tại, việc nhấn mạnh "sổ cái thế giới" giống như một sự xác nhận chính thức về một thực tế đã được thiết lập. EIP-1559 là bước ngoặt lịch sử đó, từ thời điểm đó, Ethereum không còn là "máy tính thế giới" nữa, mà là "ngân hàng trung ương thế giới".

Nói cách khác, nếu đồng ý rằng phần thưởng trong tương lai của tiền điện tử nằm ở sự tích hợp giữa cơ sở hạ tầng DeFi trên chuỗi và tài chính truyền thống, thì vị trí "Ngân hàng Trung ương Thế giới" của Ethereum đủ để củng cố vị thế của nó, sự thịnh vượng của hệ sinh thái Layer2 không phải là điều quan trọng.

Tất nhiên, nếu vẫn cho rằng Ethereum phải dựa vào sức mạnh của hệ sinh thái Layer2 để phát triển, thì phân tích này có thể không áp dụng.